منوچهر هزارخانی - مشکل استثنا با قاعده

یک‌شنبه، ۰۴ اردی‌بهشت ۱۳۹۰ / ۲۴ آوریل ۲۰۱۱

صورت مسأله خیلی ساده به نظر می رسد: مجاهدین دو ایراد اساسی دارند. یکی این که آرمانگرایند و حواسشان نیست که عصر آرمانگرایی تمام شده است. هر چه شاگرد شوفر ”بشریت” داد می زند که به آخر خط رسیده ایم، به خاتمه دوران ایدئولوژیها، به پایان تاریخ؛ به همان جایی رسیده ایم که می بایست برسیم، به جامعه وفور و تمدن مصرفی، وفور بنجلهای ارزان چینی برای خوشبختی ”بشریت” فرودست و مصرف بی دریغ و بی حساب منابع طبیعت برای خوشبختی بیشتر ”بشریت” فرا دست؛
اینها اصلا توجه نمی کنند. می گویند ممکن است بعضیها کرکره تاریخ را پایین کشیده باشند ولی برای ما هنوز خیلی کارهای تاریخی باقی مانده است که باید بکنیم. و از همه آنها مبرمتر، سرنگونی”بی تنازل”رژیم ولایت فقیه. علت این نابهنگامی ”تاریخی” شاید اتفاقا این باشد که آرمانشان هپروتی نیست، زمینی زمینی است و خیلی زود و آسان قابل ترجمه به زبان سیاست. لابد از همین رو هم هست که این آرمانگرایان دیگر لازم نیست لباس یا آرایش عوض کنند تا به هیأت مبارزان سیاسی در آیند (مرا می بخشید، می خواستم بگویم ”فعال سیاسی”؛ هنوز عادت نکرده ام در همه جا واژه نامه توصیه شده از طرف آکادمی فعالیتهای مدنی بی خشونت و کم هزینه را به کار ببرم). ”فعالیت”سیاسی در همان آرمانشان مندرج است. منتها اشکال کارشان در این است که بیست و چهارساعته آرمانگرایند و فعال. پیش از آن که تاریخ به آخر خط برسد، خیلیها بودندـ شاید هنوز هم باشند ـ که روزها مترقی و حتی انقلابی بودند، شبها محافظه کار، یا بیرون خانه سوسیالیست بودند، درون خانه نیمچه فاشیست، یا در ادعا رادیکال بودند، در عمل ولنگار. بی نیازی از این پیچ و تاب خوردن بر حسب مقتضیات زمان و مکان را آن وقتها در چریکها می شد سراغ کرد و به همین دلیل هم مورد تحسین و احترام مردم عادی قرار داشتند. حالا ”بعد از تمام شدن تاریخ، این خصلت را به عقب ماندگی ذهنی یا به شستشوی مغزی نسبت می دهند یا مثل ” آن آقا” از نشانه های زورپرستی می شمارند. و چه تلاشها که برای نجات یا ارشاد این قربانیان یا فریب خوردگان با چرک کردن دوباره این شستشو شدگان صورت نگرفته است. نه تنها تلاشهای صلیب سرخی و هلال احمری، بلکه هم چنین ”جهاد”های بزرگ سیاسی، مالی، اطلاعاتی، دیپلوماتیک و حتی جنگی. از بی حاصل ـ یا کم حاصل ـ ماندن این تلاشها تا کنون اگر بتوان نتیجه یی گرفت، آن نتیجه درست نبودن تفسیرها و لزوم تجدید نظر در آنهاست. مجاهدین در عرصه سیاست، از قضا انعطاف پذیر و اهل تعامل‌اند. مطالباتشان در این زمینه هیچ وقت ماکزیمالیستی نیست، به قول امروزیها ”حداقلی” است. این حداقل هم، خودشان بارها اعلام کرده‌اند، آزادی اندیشه و بیان است. این خواست را آنها هم با خمینی، حاکم مستبد بعد از انقلاب ۵۷ ـ در میان گذاشتند و با سرکوب پاسخ گرفتند، هم با شیراک در پاریس، که خواستار ”خویشتنداری” آنها از بیان و آزاد اندیشه‌هاشان شده بود، و هم، در همان اوایل قیام مردمی، با یا حسین ـ میر حسین و یا مهدی ـ شیخ مهدی، ”همراهان جنبش سبز” که خیلیها ـ از جمله شاید خود حضرات ـ حاکمان آینده تصورشان می کردند.
اصلا زیاده‌طلب نیستند، اما در تلاش برای به‌دست آوردن آن چه می‌خواهند استوارند و خستگی‌ناپذیر؛ و به گمان من از این طریق نوعی اخلاق مبارزاتی (منظورم ”فعالیتی” است) وارد دنیای سیاست کرده اند.
آرمانگرا بودن مجاهدین را از تسلیم ناپذیریشان هم می‌توان دریافت. وقتی پای دیوارشان می‌گذارند که یا تسلیم شوند ـ یعنی به آرمانشان پشت کنندـ یا بمیرند، آن وقت مرگ را بر تسلیم شدن ترجیح می دهند. در فیلمهای گرفته شده از تهاجم مزدوران مالکی به اشرف، این انتخاب بنیادین ـ همان که خودشان به آن چشم انداز عاشورایی می گویند ـ در چهره تک تک مدافعان اشرف قابل خواندن بود، از جمله در چهره کسانی که دیگر با مرگ فاصله یی نداشتند. شک نیست که این انتخاب تراژیک ـ یعنی پرداخت بهای وفاداری به آرمان با هستی خود ـ چون قاعده کلی نیست بلکه استثناست، خیلیها را می ترساند و برای توجیه این ترس ـ که در واقع امری طبیعی است، ولی اعترافش طاقت فرسا ـ آنها را به نظریه پردازی وا می دارد. در مورد مجاهدین انواعش گفته شده است: شهادت طلبی، فرار از زندگی، شیفتگی در برابر مرگ،... تقریبا می توان مطمئن بود که بسیاری از این کسان، در تظاهرات و گردهماییهای شورانگیز سیاسی، بارها شعارهایی نظیر ”یا مرگ یا آزادی” را شنیده و از شنیدنش به شور و هیجان آمده و چه بسا خود از ته دل آن را فریاد کرده اند. اما لابد هیچ وقت از خود نپرسیده اند که شعاری که به صورت حرف آنها را به شور و هیجان می اندازد چرا موقعی که به عمل در می آید برایشان دافعه پیدا می کند. کسانی که آرمانگرایی مجاهدین را، باز به قول امروزیها، در ”سپهر” پاتولوژی قرار می دهند و تفسیر می کنند، بد نیست برای تمرین ذهنی این معادله یک مجهولی را حل کنند: سابقا در ارتش، اولین چیزی که به سربازان تازه وارد یاد می دادند این بود که به ذهن بسپارند که تفنگ به منزله ناموسشان است و باید از آن چون ناموسشان حراست و حفاظت کنند. این ”تفنگ دوستی” در سازمانهای چریکی ضریب هم می خورد، چون تفنگ، علاوه بر ناموس، وسیله حفظ جانشان هم بود. حالا بگویید چطور می شود که یک ارتش رزمنده شورشی، از یک سو، در مذاکره با آمریکاییان حاضر می شود انبوه سلاحهای سبک و سنگینش را به آنها تحویل دهد و خم به ابرو نیاورد، ولی از طرف دیگر، در برابر تهاجم سربازان مسلح عراقی برای تصرف محل سکونتشان با دست خالی و بدن بی دفاع در مقابل گلوله و خمپاره می ایستد ولی عقب نمی نشیند.
ارباب بی مروت دنیا آرمانگرایان را دوست ندارند، چون قابل کنترل نیستند، فیلشان خیلی زود یاد هندوستان می‌کند و آن وقت ممکن است همه کاسه کوزه هایی را که آنها، پس از پایان تاریخ، با هزار زحمت کنار هم چیده اند، به هم بریزند. مجاهدین هم با همه انعطافی که دارند و صداقتی که در پایبندی به قرار و مدارها از خود نشان می دهند، از این دافعه برکنار نیستند و این رازی نیست که افشایش فقط در توان ویکی لیکس باشد. اما تنها ایرادشان آرمانگرایی نیست، بزرگترین ایرادشان هم آرمانگرایی نیست. ایراد دیگر و بسیار مهمترشان این است که تشکیلات منضبط و محکمی هم دارند، نه برای رستگارشدن در آن دنیا، برای سرنگون کردن رژیم آخوندها در همین دنیا. و این، در دنیای توازن قوا، البته مسأله یی نیست که بتوان به سادگی نادیده اش گرفت. بی رودر بایستی می توان گفت که از میان بردن تشکیلات مجاهدین هدفی بوده که خیلیها در طول زمان، به دلایل گوناگون، در تحققش مشارکت داشته یا دست کم تحققش را آرزو می کرده اند. در صف اول و جلوتر از همه رژیم آخوندی قرار دارد که بیش از سی سال است در این راه کوشیده، همه راههای شناخته و ناشناخته را رفته، تمام شگردها را به کار گرفته و از همه امکاناتش استفاده کرده است. ماجرایش نیاز به بازگویی ندارد، مجالی هم در این جا برای این کار نیست.
از کشورهای دیگر، آمریکا در صدر ”جهادگران” است، اول با قراردادن سازمان مجاهدین در لیست سازمانهای تروریستی برای خوشایند آخوندها، در جریان جنگ عراق با گستردن فرش بمب بر تمامی پایگاههای مجاهدین در عراق برای از بین بردن افراد، سپس با خلع سلاح آنها در برابر تعهد به حفاظت، بعد با گشودن ”تیف” در کنار اشرف برای بیرون کشیدن رزمندگان از آن قرارگاه با وعده زندگی مرفه در کشورهای غربی و سرانجام با تحویل دادن ”حفاظت” به عراقیها و روبرگرداندن برای ندیدن فاجعه هایی که ”محافظان” جدید به وجود آوردند.
کشور فرانسه در مرتبه بعد قرار دارد، اول با دادن اولتیماتوم برای قطع فعالیت سیاسی یا ترک خاک فرانسه، بعد با ایجاد انواع تضییقات برای پناهندگان مجاهد و هوادار شورای ملی مقاومت، سپس با هجوم گسترده پلیس به مقر شورا به اتهام فعالیت تروریستی و پنهان کردن اسلحه و گشودن پرونده جنایی بر اساس این اتهام که دنباله های طولانی و مفصلش هنوز ادامه دارد.
در مرتبه بعد کشور انگلستان است که اول سازمان مجاهدین را در لیست سازمانهای تروریستی انگلیس قرار داد، بعد آن را با تشریک مساعی دیگران، به جامعه اروپا هم قبولاند. کشورهای دیگر اروپایی هم، به خصوص در دوران تدارکاتچی بودن خاتمی، هر بلایی که توانستند بر سر مجاهدین آوردند تا سازمانشان را متلاشی کنند. از عراق هم حرفی نمی زنم چون جنایاتی که مرتکب شده و می شود و دروغهایی که، به سبک احمدی نژاد، برای توجیه جنایاتش سر هم می کند، موضوع روز است. مجاهدین به مجموعه این خوشرقصیها و خوش خدمتی های شیطانهای بزرگ و کوچک به اسلام عزیز می گویند ”سیاست مماشات”
در این میان پاره یی از محافل اپوزیسیون خارج کشوری هم با ”سیاست مماشات” ـ در حدی که به از میان بردن تشکیلات مجاهدین ربط پیدا می کند ـ کاملا توافق دارند. ”اصلاح طلبان” حکومتی و متاستازهای خارج کشوریشان را که در انواع و اقسام رسانه ها، نهادها، بنیادها، مؤسسات آموزشی و تحقیقی، دانشگاهها و... جاسازی شده اند، من جزء اپوزیسیون حساب نمی کنم. آنها ”خواص بی بصیرت” اند (دارم از جیب بی انتهای ”حضرت آقا” برای پیشبرد گفتگوی تمدنها، حاتم‌بخشی می کنم) بزرگترین وظیفه شان در خارج کشور آن است که به محض شایع شدن احتمال خروج مجاهدین از لیست سیاه، به جهاد جهانی برای خنثی کردن این ”توطئه” بپیوندند و طرز عمل ”دیدبان حقوق بشر” در این زمینه را در چند سال پیش، الگو قرار دهند. اختلاف آنها با جناح غالب به اپوزیسیون واقعی مربوط نیست، از نوع اختلاف سهامداران در یک شرکت سهامی، یا جناحهای مختلف در یک باند مافیایی، است.
با آنها هم که در نهایت قصدشان نجات مجاهدین خوب از دست رهبری بد است، حرفی برای زدن وجود ندارد. اما به کسانی که از راه دلسوزی برای مقاومت و دغدغه خاطر برای حفظ جان اشرفیها مصرانه خروج آنها از عراق را پیشنهاد می کنند، می خواهم یادآوری کنم که خود مجاهدین در میان راه حلهایی که برای پذیرششان آمادگی دارند، یکی هم راه حل خروج از عراق را قرار داده و آن را اعلام کرده اند، البته با شرایطی که برایش گذاشته اند، چون هیچ دلیلی ندارد که شرایط را جنایتکاران معین کنند. صرفنظر از این که رزمنده یی که سینه‌اش را سپر گلوله می کند، کسی نیست که برای حفظ جان حاضر به پذیرش هر شرطی باشد، گمان می کنم پذیرش هر نوع شرط تحمیلی یا حتی پذیرش خروج بی هیچ قید و شرط، یک مقاومت رزمنده و سرسخت را تبدیل به ”بوت پیپل” می کند و این نهایت آرزوی رژیم است. برای این کار هم جمع موسوم به ”خانواده های مجاهدین” مدتهاست پشت در اشرف عربده می کشند گویا اخیرا خانم سینگلتون هم به آنها ملحق شده است. واجب کفایی را همانها انجام خواهند داد، نیازی به مشارکت اپوزیسیون نیست.